Akcja Lawinowe ABC

Naszym celem jest promocja bezpiecznych zachowań w górach zimą: zapoznawania się z aktualnym komunikatem lawinowym, oceny zagrożenia lawinowego w terenie oraz posiadania i umiejętnego korzystania ze sprzętu lawinowego.

Bezpośrednim impulsem do stworzenia akcji była tragedia z 19 lutego 2012 roku w Dolinie Goryczkowej, gdzie lawina – w miejscu uznawanym przez wielu za bezpieczne – pochłonęła życie narciarki.

Nasze motto brzmi: Stale ucz się gór. Wychodząc w teren, sprawdzaj sytuację lawinową i podejmuj świadome decyzje. Zabierz sprzęt, którego działanie znasz i którym potrafisz się posługiwać.

W latach 1996–2010 w polskich Tatrach doszło do 41 wypadków, w których porwane przez lawiny zostały 134 osoby: 39 z nich poniosło śmierć, 27 zostało rannych, a 68, czyli połowa, nie odniosło obrażeń.  Z przytoczonych danych wynika, że z chwilą zaistnienia wypadku lawinowego mamy tylko 50 proc. szans, by wyjść z niego cało. Jest to więc najpoważniejsze zagrożenie, z którym możemy się spotkać zimą w górach. Szanse na przeżycie osób porwanych i całkowicie zasypanych przez lawinę są niewielkie. W ostatnich latach z całkowicie zasypanych 50 osób przeżyło zaledwie 11, w tym siedem odkopali  współtowarzysze, a dwie ratownicy. Kolejnym dwóm osobom przywrócono podstawowe funkcje życiowe, ale pozostały w śpiączce. Stąd trzeba wysnuć jeden logiczny wniosek – należy robić wszystko, by nie dać porwać się lawinie. A jeśli już dojdzie do wypadku – trzeba wiedzieć, jak postępować, i mieć odpowiedni sprzęt (Adam Marasek, www.nieznanetatry.pl).

Posiadanie sprzętu lawinowego nie upoważnia nikogo do przekraczania granic. Jeśli masz detektor, sondę, łopatkę lub plecak ABS, nie oznacza to, że możesz bezpiecznie wejść w teren bardziej niebezpieczny! Człowiek porwany przez lawinę – ze sprzętem czy bez – traci 50 proc. szans na przeżycie.

Planując wycieczkę, pamiętaj o lawinach. Dzień wcześniej odpowiedz sobie na następujące pytania:

• Jaki jest aktualny i prognozowany stopień zagrożenia lawinowego?
• Jakie jest maksymalne nachylenie stoku?
• Jaka jest wystawa względem kierunków geograficznych?
• Jaka jest aktualnie pogoda i jaka jest prognoza pogody?
• Czy masz przygotowany odpowiedni sprzęt?
• Jak liczna jest grupa i jakie jest doświadczenie górskie oraz umiejętności jej poszczególnych uczestników?

Pamiętaj o czynnikach lawinotwórczych:

• Wystawa względem kierunków geograficznych
• Nachylenie stoku pomiędzy 25 a 45 stopni
• Silny wiatr przenoszący śnieg
• Niskie temperatury (poniżej –8 st. C)
• Niejeżdżony przez narciarzy stok

W trakcie wycieczki:

• Nie idź w góry sam.
• Sprawdź, czy uczestnicy posiadają odpowiedni sprzęt: detektor, sondę, łopatkę i czy potrafią się nimi posługiwać.
• Włącz detektor przed rozpoczęciem wycieczki i wyłącz dopiero po jej zakończeniu.
• Sprawdź detektor z pozostałymi uczestnikami wycieczki (tzw. test grupowy). Koniecznie sprawdź tryb nadawania i poszukiwania. 
• Sprawdź stan baterii. Przy zbyt niskim poziomie (zgodnie z instrukcją dla poszczególnych detektorów) koniecznie WYMIEŃ BATERIE.
• Upewnij się, że wszyscy uczestnicy wycieczki mają detektory włączone na SEND (nadawanie)pi. Pilnuj, by detektor był umieszczony w stosownej uprzęży lub kieszeni wewnętrznej spodni.
• W trakcie wycieczki przez cały czas analizuj stan bezpieczeństwa pod kątem zejścia lawiny.
• Wybieraj formacje bezpieczne (grzędy, granie), unikaj niebezpiecznych (żleby, pola śnieżne).
• W przypadku przechodzenia przez teren zagrożony lawiną zachowaj odstępy w stosunku do pozostałych członków wycieczki. Rozepnij pasek plecaka, wyjmij ręce z uchwytów kijków.
• Nie wahaj się zawrócić, jeśli masz poczucie, że jest niebezpiecznie!

Sprawdzenie detektorów przed wyjściem:
Aby przeprowadzić test, przed wyruszeniem wszystkie detektory powinny zostać włączone. Jeden z detektorów włączamy na Search, wszystkie pozostałe na Send. Test jest udany, jeśli wszystkie detektory wydają właściwy dźwięk i detektor testujący (dla detektorów posiadających funkcję testu grupowego) nie wskazuje wykrycia błędu. Członkowie grupy nie mogą stać zbyt blisko, gdyż wówczas wynik testu może być nieprawidłowy. Należy stosować zalecenia zawarte w instrukcji detektora.

Jeśli jesteś ofiarą:

• WALCZ! Staraj się pozbyć nart, snowboardu, kijków, plecaka (chyba że masz plecak wypornościowy), które mogą spowodować „efekt kotwicy”.
• Staraj się utrzymać na powierzchni.
• W chwili zatrzymania zamknij usta; staraj się ułożyć ręce naprzeciw twarzy – pozwolą one na utworzenie się przestrzeni powietrznej, która umożliwi ci oddychanie po zatrzymaniu się lawiny.
• W chwili zatrzymywania się lawiny walcz o przestrzeń, wykonując aktywne ruchy całego ciała. W ostatniej fazie spróbuj mocno kopnąć nogami i rękoma – jeżeli będziesz płytko zasypany jest szansa na przebicie się do powierzchni lawiniska.
• Najskuteczniejszą metodą jest posiadanie i „odpalenie” plecaka wypornościowego, zwiększającego o ponad 90 proc nasze szanse, że pozostaniemy na powierzchni lawiniska!

Jeśli jesteś obserwatorem:

• Zapamiętaj miejsce, w którym po raz ostatni widziałeś osobę porwaną z lawiną, jak również tor lawiny.
• Zawiadom ratowników, podaj miejsce zdarzenia, liczbę zasypanych osób oraz warunki meteorologiczne.
• Przystąp wraz z pozostałymi uczestnikami do akcji ratunkowej

Schemat działania:

• Wezwij pomoc.
• Przełącz detektor na Search i rozpocznij poszukiwanie, pamiętając o wszystkich fazach. Szukaj detektorem, ale wykorzystaj również zmysł słuchu i wzroku – być może będzie wystawać część ciała, kijków, narta itp.
• Jeśli jesteś w grupie, wyznaczcie  najbardziej doświadczoną osobę, która będzie dowodzić akcją, obserwując teren i koordynując działania.
• Gdy namierzysz detektorem zasypanego (znajdziesz "minimum" wskazań), rozpocznij sondowanie. Sonduj spiralnie, prostopadle do powierzchni lawiniska, zachowując odległość pomiędzy nakłuciami około 25 cm.
• Po natrafieniu sondą na zasypanego KONIECZNIE POZOSTAW SONDĘ W TYM MIEJSCU – to znacznie ułatwi odkopanie i precyzyjną lokalizację zasypanego.
• Pamiętaj  o poduszce powietrznej zasypanego, to może być kluczowa informacja co do dalszego postępowania z odnalezionym zasypanym, staraj się jej nie uszkodzić.
• Ustaw ratowników w kształcie litery „U” od sondy w kierunku spadku stoku i zacznijcie odkopywać zasypanego. Odrzucaj śnieg za siebie, nie próbuj wyrzucać śniegu zbyt wysoko. Pracuj na stojąco, nie klękaj.
• Po odkopaniu udziel pierwszej pomocy. Jeśli to konieczne, rozpocznij reanimację.
• Ze statystyk wypadków lawinowych wynika, że osoby porwane przez lawinę i całkowicie zasypane, jeśli nie doznają śmiertelnych urazów podczas spadania z lawiną i jeśli utworzą wokół ciała wolną przestrzeń,  tak zwaną poduszkę powietrzną, mają w ciągu 15–18 minut ponad 90 proc. szans na przeżycie. Po około 35 min. szanse na przeżycie spadają do 25 proc. Dopiero w tym czasie na lawinisko są w stanie przybyć pierwsi ratownicy, pod warunkiem że jest lotna pogoda, do akcji ratunkowej można wykorzystać śmigłowiec i o wypadku ratownicy zostali powiadomieni tuż po zdarzeniu. Stąd szybkiej i skutecznej pomocy mogą udzielić tylko współtowarzysze wycieczki pod warunkiem posiadania przez wszystkich zestawów lawinowych i umiejętności posługiwania się nimi.

Statystki wyraźnie mówią, że odnalezienie zasypanego przez dobrze wyszkolonych współtowarzyszy wycieczki, wyposażonych w detektory, sondy i łopatki zabiera około 15 minut. Wynika z tego jednoznacznie, że czas działania jest jednym z krytycznych  parametrów akcji ratunkowej. Używanie sprzętu lawinowego musi nam „wejść w krew”, konieczne jest zatem ciągłe doskonalenie umiejętności korzystania z niego. Sprzęt lawinowy powinniśmy zabierać ze sobą nawet na najbezpieczniejszą skiturę, detektor włączać z chwilą jej rozpoczęcia, a wyłączać dopiero po jej zakończeniu.

Adam Marasek, ratownik TOPR, międzynarodowy przewodnik wysokogórski IVBV

Źródło: www.nieznanetatry.pl

Ogłaszanie i aktualizacja komunikatów

Stopień zagrożenia lawinowego dla polskiej części Tatr jest ogłaszany codziennie przez Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe w godzinach popołudniowych. W przypadku gwałtownych zmian warunków w górach komunikat może zostać zaktualizowany w ciągu dnia. Informacje te są przekazywane do wyznaczonego pracownika Tatrzańskiego Parku Narodowego, który aktualizuje stronę internetową TPN i informuje służby terenowe. Te z kolei dbają o uaktualnienie stopnia zagrożenia na tablicach informacyjnych przy wejściach do Parku oraz na Polanie Huciska, Włosiennicy i przy dolnej stacji kolei linowej na Kasprowy Wierch.

Na tablicach można znaleźć dane dotyczące stabilności pokrywy śnieżnej, prawdopodobieństwa wystąpienia lawin oraz zalecenia dla ruchu turystycznego.

Punkt Informacji Turystycznej TPN przesyła dodatkowo komunikaty lawinowe oraz informacje o warunkach w górach do wybranych obiektów na terenie Parku, takich jak schroniska i leśniczówki.

Szczególną uwagę zwrócono na szlak prowadzący z Palenicy Białczańskiej do Morskiego Oka, gdzie panuje duży ruch turystyczny, a jednocześnie istnieje realne zagrożenie zejścia dużych lawin. Na tym odcinku umieszczono dodatkowe tablice ostrzegawcze, informujące o szczególnym niebezpieczeństwie.

Zimowe trasy i ograniczenia

Zimą żaden szlak turystyczny nie jest zamykany ze względu na zagrożenie lawinowe czy warunki śniegowe. Trzeba jednak pamiętać, że ich przebieg może się różnić w zależności od aktualnych warunków. Wyjątkiem jest dojście do Doliny Pięciu Stawów Polskich z Doliny Roztoki, gdzie zimą wyznacza się wariant odbiegający od letniego.

Szlaki zamykane sezonowo (01.12–15.05):

• Przełęcz w Grzybowcu – Wyżnia Przełęcz Kondracka (szlak czerwony)
• Dolina Tomanowa – Chuda Przełączka (szlak zielony)
• Dolina Pięciu Stawów Polskich – Świstówka Roztocka – Morskie Oko (szlak niebieski)