Ośrodek Dokumentacji Tatrzańskiej
Ośrodek Dokumentacji Tatrzańskiej im. Zofii Radwańskiej-Paryskiej i Witolda H. Paryskiego swoją działalność rozpoczął 1 lipca 2005 roku.
Powstał on w celu gromadzenia i udostępniania wiedzy o Tatrach i Tatrzańskim Parku Narodowym. W jego skład wchodzą obecnie zbiory biblioteczne Tatrzańskiego Parku Narodowego i zbiory, które TPN otrzymał w darze od państwa Z. Radwańskiej-Paryskiej i W.H. Paryskiego.
REGULAMIN BIBLIOTEKI
Powstał on w celu gromadzenia i udostępniania wiedzy o Tatrach i Tatrzańskim Parku Narodowym. W jego skład wchodzą obecnie zbiory biblioteczne Tatrzańskiego Parku Narodowego i zbiory, które TPN otrzymał w darze od państwa Z. Radwańskiej-Paryskiej i W.H. Paryskiego.
REGULAMIN BIBLIOTEKI
Katalogi biblioteki
Baza danych zawierająca informację o wszystkich książkach będących własnością TPN.
Księgozbiór Tatrzańskiego Parku Narodowego to zbiór książek, serii wydawniczych, materiałów konferencyjnych, nadbitek prac naukowych z zakresu botaniki, zoologii, leśnictwa, geografii, geologii itd. przekazywanych przez pracowników naukowych uczelni i innych instytucji państwowych. W zbiorze tym znajdują się książki zakupione przez TPN, otrzymane w darze od osób prywatnych oraz przekazane jako depozyt Polskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk o Ziemi.
ZOBACZ KSIĘGOZBIÓR
Księgozbiór Tatrzańskiego Parku Narodowego to zbiór książek, serii wydawniczych, materiałów konferencyjnych, nadbitek prac naukowych z zakresu botaniki, zoologii, leśnictwa, geografii, geologii itd. przekazywanych przez pracowników naukowych uczelni i innych instytucji państwowych. W zbiorze tym znajdują się książki zakupione przez TPN, otrzymane w darze od osób prywatnych oraz przekazane jako depozyt Polskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk o Ziemi.
ZOBACZ KSIĘGOZBIÓR
Baza danych zawierająca informację o wszystkich książkach wchodzących w skład księgozbioru Zofii i Witolda Paryskich.
Księgozbiór Paryskich to zbiór książek, broszur, nadbitek artykułów z gazet, czasopism i innych wydawnictw ciągłych. Zbiór ten dotyczy literatury tatrzańskiej (m. in. geografia, geologia, etnografia, botanika, zoologia, historia) gromadzonej przez Zofię Radwańską-Paryską i Witolda Henryka Paryskiego.
ZOBACZ KSIĘGOZBIÓR
Księgozbiór Paryskich to zbiór książek, broszur, nadbitek artykułów z gazet, czasopism i innych wydawnictw ciągłych. Zbiór ten dotyczy literatury tatrzańskiej (m. in. geografia, geologia, etnografia, botanika, zoologia, historia) gromadzonej przez Zofię Radwańską-Paryską i Witolda Henryka Paryskiego.
ZOBACZ KSIĘGOZBIÓR
Baza danych zawierająca informację o pracach niepublikowanych (raporty, prace magisterskie, doktorskie itp.) znajdujących się bibliotece TPN.
Prace niepublikowane to zbiór prac licencjackich, dyplomowych, magisterskich i doktorskich pisanych przez studentów różnych uczelni, którzy badania naukowe prowadzili w Tatrach. Ponadto w bazie znajdują się Kroniki Tatrzańskiego Parku Narodowego, raporty i opracowania dotyczące ochrony przyrody Tatr np. Plan ochrony Tatrzańskiego Parku Narodowego.
ZOBACZ PRACE
Prace niepublikowane to zbiór prac licencjackich, dyplomowych, magisterskich i doktorskich pisanych przez studentów różnych uczelni, którzy badania naukowe prowadzili w Tatrach. Ponadto w bazie znajdują się Kroniki Tatrzańskiego Parku Narodowego, raporty i opracowania dotyczące ochrony przyrody Tatr np. Plan ochrony Tatrzańskiego Parku Narodowego.
ZOBACZ PRACE
Wśród zinwentaryzowanych pozycji ikonograficznych w bazie 'Ikonografia' znajdują się przede wszystkim ryciny z książek i czasopism ilustrowanych oraz innych wydawnictw np. albumów związane tematycznie z Tatrami i ich najbliższym otoczeniem.
W zbiorze dominują ilustracje wykonane techniką drzeworytu - portrety osób związanych z Tatrami i ryciny o tematyce tatrzańskiej drukowane w czasopismach ilustrowanych w XIX w. i pierwszych latach XX wieku oraz druki wykonane techniką autotypii - ilustracje o tematyce tatrzańskiej i portrety osób związanych z Tatrami pochodzące z przełomu XIX i XX wieku z czasopism i innych wydawnictwach ilustrowanych.
W kolekcji znajdują się również ilustracje z książek i czasopism ilustrowanych wykonane i wydane w pierwszych latach XIX wieku wykonane techniką miedziorytu, stalorytu, akwatinty i litografii. Najstarszą ryciną w zbiorach jest miedzioryt Caspara Luikena 'Jeden z rozbójników tatrzańskich' wydany w pracy z 1698 r.
W bazie Ikonografii zinwentaryzowano również druki reklamowe, ilustracje i wydawnictwa okolicznościowe, np. dyplomy drukowane techniką litografii pochodzące z kolekcji Walerego Eljasza Radzikowskiego.
ZOBACZ ZBIORY
W zbiorze dominują ilustracje wykonane techniką drzeworytu - portrety osób związanych z Tatrami i ryciny o tematyce tatrzańskiej drukowane w czasopismach ilustrowanych w XIX w. i pierwszych latach XX wieku oraz druki wykonane techniką autotypii - ilustracje o tematyce tatrzańskiej i portrety osób związanych z Tatrami pochodzące z przełomu XIX i XX wieku z czasopism i innych wydawnictwach ilustrowanych.
W kolekcji znajdują się również ilustracje z książek i czasopism ilustrowanych wykonane i wydane w pierwszych latach XIX wieku wykonane techniką miedziorytu, stalorytu, akwatinty i litografii. Najstarszą ryciną w zbiorach jest miedzioryt Caspara Luikena 'Jeden z rozbójników tatrzańskich' wydany w pracy z 1698 r.
W bazie Ikonografii zinwentaryzowano również druki reklamowe, ilustracje i wydawnictwa okolicznościowe, np. dyplomy drukowane techniką litografii pochodzące z kolekcji Walerego Eljasza Radzikowskiego.
ZOBACZ ZBIORY
Baza zawierająca informację o zbiorach fotograficznych ODT.
W bazie fotografii znajduje się kolekcja Tatrzańskiego Parku Narodowego oraz fotografie zbierane przez Witolda i Zofię Paryskich. Zbiór ten obejmuje zdjęcia z okresu od XIX w. do czasów współczesnych.
Państwo Paryscy przekazali Tatrzańskiemu Parkowi Narodowemu zbiory rodzinne oraz fotografie z wycieczek tatrzańskich, które były ich udziałem już w okresie międzywojennym. Są też kolekcje fotografii znacznie wcześniejszych, autorstwa m. in.: W. Eliasza Radzikowskiego, A. Szuberta, K. Divalda, S. Bizańskiego.
ZOBACZ ZBIORY
W bazie fotografii znajduje się kolekcja Tatrzańskiego Parku Narodowego oraz fotografie zbierane przez Witolda i Zofię Paryskich. Zbiór ten obejmuje zdjęcia z okresu od XIX w. do czasów współczesnych.
Państwo Paryscy przekazali Tatrzańskiemu Parkowi Narodowemu zbiory rodzinne oraz fotografie z wycieczek tatrzańskich, które były ich udziałem już w okresie międzywojennym. Są też kolekcje fotografii znacznie wcześniejszych, autorstwa m. in.: W. Eliasza Radzikowskiego, A. Szuberta, K. Divalda, S. Bizańskiego.
ZOBACZ ZBIORY
Zbiór map obejmuje przede wszystkim obszar Tatr i Podtatrza oraz sąsiednich masywów górskich Gorców i Pienin. Są to mapy ogólnogeograficzne (przeglądowe, przeglądowo-topograficzne i topograficzne) oraz tematyczne przyrodnicze (np. geologiczne, geomorfologiczne, hydrograficzne, roślinności, leśne) i społeczno-gospodarcze wydawane głównie w XIX i XX wieku. W kolekcji wyróżnia się zbiór map turystycznych, narciarskich i sozologicznych, obejmujący także inne obszary na terenie Polski, Słowacji i Czech w obecnych i dawnych granicach.
W zbiorach znajdują się również pojedyncze egzemplarze map innych obszarów górskich, a także nieliczne mapy przeglądowe z XVII i XVIII w., wśród których najstarszą jest mapa Polski (Poloniae Regnum) z 1595 r.
Interesującym zabytkiem kartograficznym są również mapy Peru i Chile wydane w połowie XVII w.
ZOBACZ ZBIORY
W zbiorach znajdują się również pojedyncze egzemplarze map innych obszarów górskich, a także nieliczne mapy przeglądowe z XVII i XVIII w., wśród których najstarszą jest mapa Polski (Poloniae Regnum) z 1595 r.
Interesującym zabytkiem kartograficznym są również mapy Peru i Chile wydane w połowie XVII w.
ZOBACZ ZBIORY
Tatrzański Park Narodowy oraz Muzeum w Kieżmarku są właścicielami kilkunastotysięcznego zbioru pocztówek o tematyce tatrzańskiej. Są to pocztówki wydane zarówno w języku polskim, jak i słowackim, oraz starsze opisane w języku węgierskim i niemieckim.
W ramach realizacji projektu "Obraz Tatr i Podtatrza utrwalony na kartach pocztowych" została wykonana digitalizacja zbioru oraz skatalogowanie go w taki sposób, by można było łatwo odszukać interesujące informacje dotyczące danej pocztówki. Zbiór pocztówek jest dostępny dla wszystkich zainteresowanych poprzez stronę internetową, gdzie w bazie danych można obejrzeć wszystkie pocztówki i zapoznać się z ich opisem.
ZOBACZ ZBIORY
W ramach realizacji projektu "Obraz Tatr i Podtatrza utrwalony na kartach pocztowych" została wykonana digitalizacja zbioru oraz skatalogowanie go w taki sposób, by można było łatwo odszukać interesujące informacje dotyczące danej pocztówki. Zbiór pocztówek jest dostępny dla wszystkich zainteresowanych poprzez stronę internetową, gdzie w bazie danych można obejrzeć wszystkie pocztówki i zapoznać się z ich opisem.
ZOBACZ ZBIORY
W latach 2012 - 2014 w Ośrodku Dokumentacji Tatrzańskiej trwały prace nad opracowaniem teczek z materiałami archiwalnymi Zofii i Witolda Paryskich. Część z tych prac (katalogowanie i digitalizacja) wspieranych było przez Fundację im. Zofii i Witolda Paryskich.
W wyniku podjętych działań opracowane zostały Karty katalogowe dla każdej teczki, informujące o jej zawartości i ułatwiające odszukanie znajdujących się w nich informacji. W bazie znajdują się także odsyłacze do cyfrowej wersji opracowanych materiałów.
ZOBACZ ZBIORY
W wyniku podjętych działań opracowane zostały Karty katalogowe dla każdej teczki, informujące o jej zawartości i ułatwiające odszukanie znajdujących się w nich informacji. W bazie znajdują się także odsyłacze do cyfrowej wersji opracowanych materiałów.
ZOBACZ ZBIORY
Bibliografia stosowana od czasów najdawniejszych, jest pośrednikiem w komunikacji naukowej, narzędziem pierwszego kontaktu z treścią.
Potrzebę opracowania i wydania spisu literatury odnoszącej się do terenu Tatr i ich najbliższego otoczenia badacze Karpat dostrzegali już w drugiej połowie XIX wieku. Jeden z pierwszych spisów literatury o tematyce tatrzańskiej (40 pozycji) zamieścił w swym Przewodniku w wycieczkach na Babią Górę, do Tatr i Pienin Eugeniusz Janota (Kraków 1860). On też gromadził materiały do bibliografii tatrzańskiej przejęte później przez Bronisława Gustawicza, które zaginęły po jego śmierci.
W latach 30. XX wieku materiały materiały bibliograficzne dotyczące wybranych zagadnień związanych z nazewnictwem tatrzańskim, taternictwem i turystyką zaczął gromadzić w formie kartoteki Witold Henryk Paryski. Zebrane materiały wykorzystywał w publikacjach, które ukazały się od 1933 roku, najpierw w Taterniku, a później także innych czasopismach.
Na początku lat 50. W. H. Paryski zintensyfikował prace nad bibliografią tatrzańską. Opracował jej projekt, zorganizował zespół autorski, a także uzyskał subwencję Polskiej Akademii Nauk na realizację zadania. Prace nad bibliografią tatrzańską zostały włączone do planu prac Zakładu Ochrony Przyrody PAN w Krakowie. W sierpniu 1951 roku w Zakopanem powstał zespół do opracowania bibliografii tatrzańskiej w składzie: Witold Henryk Paryski (kierownik), dr Zofia Radwańska-Paryska, Jan G. H. Pawlikowski i dyr. Juliusz Zborowski. Informacja o tym wydarzeniu ukazała się w 21 roczniku Wierchów za rok 1952 (W. H. P., Bibliografia tatrzańska., s. 233-234).
13 sierpnia 1951 roku zespół ds. bibliografii tatrzańskiej ustalił zasady jej opracowania zapisane w odrębnym protokole. Dokument ten zachował się w zbiorach W. H. Paryskiego (Teka 3: Bibliografia tatrzańska - różne). Należy zwrócić uwagę, że opracowanie takiego dokumentu było wówczas niezbędne, ponieważ nie obowiązywały jeszcze żadne ogólne zasady sporządzania opisów bibliograficznych książek, czasopism itp.
Bibliografia tatrzańska początkowo miała obejmować wyłącznie obszar Tatr po obu stronach granicy polsko-czechosłowackiej i zawierać jedynie literaturę przyrodniczą - naukową i popularno naukową. W trakcie prac okazało się, że należy poszerzyć zarówno obszar, jak i tematykę opracowania. O zmianach tych świadczą nie tylko zachowane dokumenty, ale przede wszystkim zachowane karty z opisami bibliograficznymi. Przeglądając cały zachowany zbiór kart bibliografii tatrzańskiej spostrzegamy różnice w sposobie ich opracowania (formy zapisu), oraz zmieniające się rozmaite oznaczenia. Wynika to z faktu, że koncepcja Bibliografii tatrzańskiej z czasem uległa dosyć daleko idącym zmianom.
W czasie prac nad bibliografia W. H. Paryski zainteresował realizowanym projektem wielu naukowców, instytucję oraz osoby prywatne w Polsce, na Słowacji i na Węgrzech, którzy dostarczali spisy swoich publikacji, materiały do opracowania, a nawet swoje kartoteki bibliograficzne. M.in. prof. Marian Gieysztor przekazał kartotekę karpackiej bibliografii zoologicznej, a dr Michał Orlicz kartotekę tatrzańskiej bibliografii klimatologicznej. Wiele materiałów do bibliografii (w tym węgierskich, rumuńskich i słowackich) przekazał Paryskiemu Jan Reychman, a także Ivan Bohuš. Zespół przeprowadził kwerendę zbiorów bibliotecznych w wielu muzeach na polskim i słowackim Podtatrzu, uzyskując wiele cennych materiałów bibliograficznych. Dzięki nim okazało się, że zasadna jest zmiana - poszerzenie zarówno tematyki przygotowywanej bibliografii, jak i poszerzenie jej zasięgu na całe Podtatrze.
Kartoteka przechowywana jest w szafach katalogowych o pojedynczych i podwójnych ciągach. Opisy bibliograficzne zajmują 52 skrzynie (w tym 11 podwójnych), zapisy indeksowe - 21 skrzyń podwójnych (stan wypełnienia skrzyń - różny). Zbiór ten jest przechowywany w magazynie Ośrodka Dokumentacji Tatrzańskiej i nie jest powszechnie dostępny.
Mając na uwadze zainteresowanie środowiska naukowego, osób związanych zawodowo z górami, ale również miłośników Tatr zbiorami pozostawionymi przez pp. Paryskich, Fundacja pragnie spełnić wolę ofiarodawcy i możliwie jak najszerzej udostępnić zgormadzone materiały. Dlatego też upowszechnienie w Internecie cyfrowej formy kartotek wydaje się najbardziej przyjaznym (optymalnym w zakresie jednostkowego kosztu udostępnienia, w aspekcie bezpieczeństwa i ochrony zasobu) sposobem udostępnienia zasobu.
ZOBACZ KATALOG
Potrzebę opracowania i wydania spisu literatury odnoszącej się do terenu Tatr i ich najbliższego otoczenia badacze Karpat dostrzegali już w drugiej połowie XIX wieku. Jeden z pierwszych spisów literatury o tematyce tatrzańskiej (40 pozycji) zamieścił w swym Przewodniku w wycieczkach na Babią Górę, do Tatr i Pienin Eugeniusz Janota (Kraków 1860). On też gromadził materiały do bibliografii tatrzańskiej przejęte później przez Bronisława Gustawicza, które zaginęły po jego śmierci.
W latach 30. XX wieku materiały materiały bibliograficzne dotyczące wybranych zagadnień związanych z nazewnictwem tatrzańskim, taternictwem i turystyką zaczął gromadzić w formie kartoteki Witold Henryk Paryski. Zebrane materiały wykorzystywał w publikacjach, które ukazały się od 1933 roku, najpierw w Taterniku, a później także innych czasopismach.
Na początku lat 50. W. H. Paryski zintensyfikował prace nad bibliografią tatrzańską. Opracował jej projekt, zorganizował zespół autorski, a także uzyskał subwencję Polskiej Akademii Nauk na realizację zadania. Prace nad bibliografią tatrzańską zostały włączone do planu prac Zakładu Ochrony Przyrody PAN w Krakowie. W sierpniu 1951 roku w Zakopanem powstał zespół do opracowania bibliografii tatrzańskiej w składzie: Witold Henryk Paryski (kierownik), dr Zofia Radwańska-Paryska, Jan G. H. Pawlikowski i dyr. Juliusz Zborowski. Informacja o tym wydarzeniu ukazała się w 21 roczniku Wierchów za rok 1952 (W. H. P., Bibliografia tatrzańska., s. 233-234).
13 sierpnia 1951 roku zespół ds. bibliografii tatrzańskiej ustalił zasady jej opracowania zapisane w odrębnym protokole. Dokument ten zachował się w zbiorach W. H. Paryskiego (Teka 3: Bibliografia tatrzańska - różne). Należy zwrócić uwagę, że opracowanie takiego dokumentu było wówczas niezbędne, ponieważ nie obowiązywały jeszcze żadne ogólne zasady sporządzania opisów bibliograficznych książek, czasopism itp.
Bibliografia tatrzańska początkowo miała obejmować wyłącznie obszar Tatr po obu stronach granicy polsko-czechosłowackiej i zawierać jedynie literaturę przyrodniczą - naukową i popularno naukową. W trakcie prac okazało się, że należy poszerzyć zarówno obszar, jak i tematykę opracowania. O zmianach tych świadczą nie tylko zachowane dokumenty, ale przede wszystkim zachowane karty z opisami bibliograficznymi. Przeglądając cały zachowany zbiór kart bibliografii tatrzańskiej spostrzegamy różnice w sposobie ich opracowania (formy zapisu), oraz zmieniające się rozmaite oznaczenia. Wynika to z faktu, że koncepcja Bibliografii tatrzańskiej z czasem uległa dosyć daleko idącym zmianom.
W czasie prac nad bibliografia W. H. Paryski zainteresował realizowanym projektem wielu naukowców, instytucję oraz osoby prywatne w Polsce, na Słowacji i na Węgrzech, którzy dostarczali spisy swoich publikacji, materiały do opracowania, a nawet swoje kartoteki bibliograficzne. M.in. prof. Marian Gieysztor przekazał kartotekę karpackiej bibliografii zoologicznej, a dr Michał Orlicz kartotekę tatrzańskiej bibliografii klimatologicznej. Wiele materiałów do bibliografii (w tym węgierskich, rumuńskich i słowackich) przekazał Paryskiemu Jan Reychman, a także Ivan Bohuš. Zespół przeprowadził kwerendę zbiorów bibliotecznych w wielu muzeach na polskim i słowackim Podtatrzu, uzyskując wiele cennych materiałów bibliograficznych. Dzięki nim okazało się, że zasadna jest zmiana - poszerzenie zarówno tematyki przygotowywanej bibliografii, jak i poszerzenie jej zasięgu na całe Podtatrze.
Kartoteka przechowywana jest w szafach katalogowych o pojedynczych i podwójnych ciągach. Opisy bibliograficzne zajmują 52 skrzynie (w tym 11 podwójnych), zapisy indeksowe - 21 skrzyń podwójnych (stan wypełnienia skrzyń - różny). Zbiór ten jest przechowywany w magazynie Ośrodka Dokumentacji Tatrzańskiej i nie jest powszechnie dostępny.
Mając na uwadze zainteresowanie środowiska naukowego, osób związanych zawodowo z górami, ale również miłośników Tatr zbiorami pozostawionymi przez pp. Paryskich, Fundacja pragnie spełnić wolę ofiarodawcy i możliwie jak najszerzej udostępnić zgormadzone materiały. Dlatego też upowszechnienie w Internecie cyfrowej formy kartotek wydaje się najbardziej przyjaznym (optymalnym w zakresie jednostkowego kosztu udostępnienia, w aspekcie bezpieczeństwa i ochrony zasobu) sposobem udostępnienia zasobu.
ZOBACZ KATALOG
Pieśni przechodziły z pokolenia na pokolenie, dziadowie przekazywali je swoim wnukom, przez długi czas istniały tylko w tradycji mówionej. Próbę spisania słów góralskich śpiewek podejmowało wielu badaczy folkloru a także poeci. Najobszerniejszy zbiór Pieśni Podhala został wydany w 1957 r., i zawiera 1250 tekstów i 143 podhalańskie melodie. W 2014 r. wydany został zbiór Śpiewek góralskich zebranych przez Zofię i Witolda Paryskich w latach 1935-1944 zawierający 392 śpiewki pochodzące ze Skalnego Podhala.
Strona internetowa - cyfrowe repozytorium danych- stanowi próbę zgromadzenia i udostępnienia wszystkim zainteresowanym zachowanych tekstów oraz melodii. Działanie to jest elementem projektu realizowanego przez Fundację im. Zofii i Witolda Paryskich pt. "Śpiewki góralskie dla dzieci i młodzieży" dofinansowanego ze środków Urzędu Miasta Zakopane.
Partnerem Fundacji w realizacji projektu było Tatrzańskie Centrum Kultury i Sportu "Jutrzenka".
ZOBACZ KATALOG
POSŁUCHAJ ZBIORÓW
Strona internetowa - cyfrowe repozytorium danych- stanowi próbę zgromadzenia i udostępnienia wszystkim zainteresowanym zachowanych tekstów oraz melodii. Działanie to jest elementem projektu realizowanego przez Fundację im. Zofii i Witolda Paryskich pt. "Śpiewki góralskie dla dzieci i młodzieży" dofinansowanego ze środków Urzędu Miasta Zakopane.
Partnerem Fundacji w realizacji projektu było Tatrzańskie Centrum Kultury i Sportu "Jutrzenka".
ZOBACZ KATALOG
POSŁUCHAJ ZBIORÓW
Renata Kowalska
Kierownik Ośrodka Dokumentacji Tatrzańskiej im. Zofii Radwańskiej-Paryskiej i Witolda Henryka Paryskiego.
Grzegorz Strączek-Helios
W ODT zajmuje się katalogowaniem zbiorów i udostępnianiem księgozbioru.
Kontakt
biblioteka@tpn.pl
Pytania prosimy kierować na adresy poszczególnych pracowników lub na ogólny adres biblioteki